P r o s t o r n i p l a n B j e l o v a r s k o – b i l o g o r s k e ž u p a n i j e P O L A Z I Š T A 2. Osnovni podaci o stanju u prostoru; 2.3. Naselja _____________________________________________________________________________________________________ Bjelovarsko-bilogorska županija – Županijski zavod za prostorno uređenje A –11 Današnji sustav središnjih naselja oblikovan je tokom mlađe kolonizacije (druga polovica 18. i gotovo cijelo 19. stoljeće), kada se izgradnjom cesta i novih naselja osvajaju do tada malo privlačne i izolacijske šumsko-poplavne nizine Ilove, Česme i Pakre, a konačno je definiran procesom urbane tranzicije (koji se, iako polakše, odvija i danas). Smanjivanje broja stanovnika u pretežno agrarnim krajevima, uz istovremeni porast u gradovima i naseljima bližim gradovima i značajnijim prometnicama karakterističan za cijelu državu, započeo je oko 1910. godine. Proces je bio naročito intenzivan između 1948. i 1971. godine zbog ubrzane industrijalizacije, deagrarizacije i urbanizacije, a u ovom području posebno izražen obzirom na dotadašnji izrazito ruralni karakter. Nakon toga (pa sve do danas) ubrzano smanjivanje broja stanovnika u pretežno agrarnim krajevima (veći dio Županije) međutim nije više samo posljedica emigracije, već velikim dijelom i negativnog prirodnog prirasta, koji je opet indirektno posljedica dugogodišnje emigracije fertilnog stanovništva (većim dijelom i izvan Županije) i starenja populacije (u nekim naseljima dobni koeficjent je veći od 2,0), te činjenice da je ovo područje od ranije poznato po malom broju rođene djece u obitelji (za razliku od drugih pretežito ruralnih i agrarnih područja), a što je tokom sedamdesetih i osamdesetih kulminiralo. Analizirajući vremena postizanja maksimalnog broja stanovnika naselja možemo uočiti da je: - 21% naselja maksimalni broj stanovnika imalo zaključno sa 1910. godinom, - 34% naselja maksimalni broj stanovnika imalo između 1911 i 1931. godine, - 31% naselja maksimalni broj stanovnika imalo između 1932 i 1953. godine, - samo 7% naselja (uglavnom prigradskih naselja i većih lokalnih središta) maksimalni broj stanovnika imalo između 1954 i 1971. godine, - samo 7% naselja (uglavnom gradskih i prigradskih) maksimalni broj stanovnika imalo između 1972 i 1991. godine, Za sadašnji sustav središnjih naselja naročito je značajno nazadovanje, pa često i izrazito nazadovanje mnogih lokalnih središta, a što na žalost traje i danas. Tako je od ukupno 40 naselja koja su neko vrijeme između 1857. i 1991. godine imala više od 1000 stanovnika, odnosno 86 naselja više od 500 stanovnika, već 1971. godine ostalo samo 22 naselja sa više od 1000 stanovnika i 34 naselja sa više od 500 stanovnika, a 1991. godine tek 17 naselja sa više od 1000 stanovnika i 30 naselja sa više od 500 stanovnika. Cijeli proces, iako traje već više od 80 godina (a intenzivno više od 40 godina), prostornoplanerski je usmjeravan tek tokom posljednjih dvadesetak godina, a i tada više deklarativno obzirom da su za značajnije intervencije nedostajali i najosnovniji instrumenti. Dodatni negativni trend se pojavio kao posljedica Domovinskog rata, tokom kojeg su pojedina područja Županije pretrpjela velike ratne štete, a naročito Općine Đulovac, Sirač, Veliki Grđevac i Velika Pisanica, te Gradovi Bjelovar, Grubišno Polje i Daruvar, iz kojih je veći dio stanovništva srpske i crnogorske naradnosti (i iskazani kao Jugoslaveni) iselio izvan Hrvatske. Tako su 24 sela ostala gotovo prazna, 12 poluprazna, a 11 sela je napustilo znatan broj stanovnika, pri čemu je najkritičnija situacija u Općini Đulovac u kojoj je čak 14 naselja (50%) ostalo gotovo prazno. U pojedina takva naselja smješteni su stanovnici susjednih zemalja (Bosne i Hercegovine, Jugoslavije-Vojvodine, Kosova,…). S demografskog stajališta važna je još jedna posljedica Domovinskog rata (čiji će se utjecaj osjetiti tek kasnije), koji je sasvim sigurno dodatno pogoršao ionako nepovoljni dobni odnos i vitalna obilježja stanovništva pojedinih naselja, a zbog većeg broja poginulih, stradalih i nestalih među mlađem stanovništvom, te izrazito većem udjelu u definitivnom iseljavanju mlađeg i zrelijeg stanovništva.
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjc2NzM=